Opis
Mówią, że współczesność świata ukształtowała Europa. To dziwne, mało istotny
skrawek wielkiego kontynentu azjatyckiego miałby aż takie znaczenie? Zmiany, rewolucje, ewolucje – wszystko wystąpiło w Azji i Afryce. Stamtąd człowiek i jego kultury, stamtąd cywilizacje. Najróżniejsze homininy, a także homo – neandertalczyk, denisowianin, flores, naledi, wreszcie sapiens i ci, których jeszcze nie odnaleziono.
Co niektórzy zahaczali o Półwysep Europejski, wtedy bez nazwy. Stada mamutów też wolały bezkresne przestrzenie ciepłej Azji północnej, tej jeszcze sprzed katastrofy. Co takiego sprawiło, że to jednak Europa, już usamodzielniona, rozwinęła współczesność i bardzo możliwe, że również ją zakończy?
A do tego kultura i cywilizacja. Ludzka świadomość ma wiele takich mielizn, terenów nierozpoznanych. Nie mamy definicji, które zadowalałyby wszystkich. Koń jaki jest, każdy widzi, ale przecież Benedykt Chmielowski w dalszym ciągu tego konia dokładnie opisał. O kulturze i cywilizacji powstały całe biblioteki. I nic. Żadnych wiążących
wniosków. Czyżby oba te pojęcia były z gatunku niedefiniowalnych?
Zresztą, rozbudowane próby definicyjne zaczęły pojawiać się późno, a we wszystkich
opracowaniach można przeczytać, że na początku Cyceron kulturą nazwał oporządzanie gospodarstwa wiejskiego. To jednak przecież nie znaczy, że wcześniej zjawisko,
które dziś nazywamy kulturą, nie istniało. Podobnie cywilizacja – jej początek
semantyczny jest w pojęciu obywatela jakiejś większej całości, zbiorowości ludzkiej żyjącej w tożsamych warunkach zewnętrznych. I znów – czy to jest warunek sine qua non?
W rezultacie mówienie o kulturze/kulturach i cywilizacji/cywilizacjach obarczone jest zawsze błędem przedzałożeń. To zrozumiałe – analiza całości życia na Ziemi, nawet tylko w odniesieniu do jednego gatunku (człowieka) jest dla poszczególnych jednostek niemożliwa. Do stopnia organizmu utożsamionego i jednolitego ludzkość jeszcze nie doszła. Trudno zresztą powiedzieć, iż kiedykolwiek to nastąpi. Zawsze zatem trzeba mieć na uwadze, że rozprawianie o cywilizacji czy kulturze będzie tylko przedstawieniem którejś strony zagadnienia – i niczym więcej.
[frg. wstępu]
