Opis
Poszukiwania własnej tożsamości poprzez odwołanie do dziedzictwa „małych ojczyzn” stało się współcześnie istotnym nurtem badań. „Małe ojczyzny”, będące najbliższym środowiskiem człowieka, lokalna kultura i tradycje stały się przedmiotem analiz przedstawicieli wielu dyscyplin – historyków, socjologów, politologów, geografów i kulturoznawców. Do dziedzictwa małych i dużych ojczyzn odwołuje się wiele instytucji i środowisk, zwracając uwagę na konieczność zachowania i przekazywania dziedzictwa kulturowego. Jest to istotnie zadanie, szczególnie w regionach pogranicznych, w których tak trudno o spójność historyczną i gdzie niejednokrotnie zburzono tradycyjne, ukształtowane historycznie, wielonarodowe społeczności.
Książka oddawana do rąk Czytelnika jest próbą opisu i analizy problematyki „dużej ojczyzny” i „małej ojczyzny” w kilku płaszczyznach. Pierwsza z nich dotyczy pogranicza i regionalizmu w rozważaniach historycznych i koncentruje się wokół zagadnień związanych z badaniami społeczności pogranicza, obejmując problematykę: repatriacji, wysiedleń, migracji i reemigracji, poszukiwania tożsamości wśród ludności oraz relacji pomiędzy ludnością napływową a autochtoniczną. Druga płaszczyzna to „duża ojczyzna” i „mała ojczyzna” w dydaktyce. Poruszone na tej płaszczyźnie problemy dotyczą głównie zagadnień źródeł historycznych do dziejów pogranicza i zastosowania ich w edukacji szkolnej, ukazania współczesnych koncepcji programów regionalnych, podręczników, ścieżek edukacyjnych oraz kształtowania świadomości historycznej w ramach regionu i na pograniczach. Trzeci nurt rozważań poruszony w niniejszej książce wiąże się z praktyką szkolną na różnych poziomach, współpracą szkół i instytucji kulturalnych oraz oświatowych, z metodami i środkami dydaktycznymi. Poruszone zostały w nim również problemy ożywienia i kultywowania tradycji, folkloru, języka, postawy nauczycieli i uczniów wobec dziedzictwa regionów i pogranicza.
Tematyka pogranicza, „dużej i małej ojczyzny”, idee historii regionalnej w ośrodku zielonogórskim pojawiły się już w latach 70. Utworzenie Instytutu Historii i Zakładu Dydaktyki Historii w Wyższej Szkole Pedagogicznej (obecnie Uniwersytet Zielonogórski), przyczyniło się do upowszechnienia badań nad „małymi ojczyznami”, historią regionu, a także możliwościami wprowadzania historii regionalnej do edukacji szkolnej. Na ziemiach zachodnich od 1945 roku szkoła pełniła ważną funkcję integrującą społeczność przybyłą na te ziemie po zakończeniu II wojny światowej w wyniku przesunięcia granic Polski. Specyfika ziem wchodzących w skład obecnego województwa lubuskiego, ich historyczna przynależność, zróżnicowanie religijne i ludnościowe, zamieszkiwanie obok siebie różnych grup narodowościowych i społecznych, a także procesy zachodzące na pograniczu polsko-niemieckim, wpływało na zakres badań ośrodka zielonogórskiego. Skomplikowana historia i liczne podziały, których konsekwencją była przynależność poszczególnych części Środkowego Nadodrza do różnych państw, uniemożliwia w tym wypadku zdefiniowanie tego regionu jako struktury jednorodnej pod względem historycznym i kulturowym. Są to ziemie pograniczne, na których ścierały się w przeszłości wpływy polskie, łużyckie, czeskie, węgierskie, saskie i brandenburskie. W ciągu ostatniego 50-lecia wykształciło się w społecznej świadomości pojęcie regionu obejmujące ziemie nadodrzańskie od północnej krawędzi Borów Dolnośląskich po Pojezierze Myśliborskie i od Nysy Łużyckiej i Odry po ciąg jezior zbąszyńskich. Obszar ten w przybliżeniu odpowiada dwóm dawnym województwom: zielonogórskiemu i gorzowskiemu. Przyjęta w latach 40. i 50. wieku nazwa Ziemia Lubuska, zarówno z historycznego, jak i współczesnego punktu widzenia, nie ma nic wspólnego z historyczną Ziemią Lubuską. Niemniej nazwa została i funkcjonuje w środowisku nie tylko lokalnym […].
[Ze Wstępu]
