Opis
W 1947 r. oddziały Wojska Polskiego (WP) dokonały w południowo-wschodniej
Polsce, wspólnie z organami bezpieczeństwa publicznego, wysiedlenia blisko
150 tys. obywateli Rzeczypospolitej narodowości ukraińskiej. Wysiedlone rodziny
przewieziono następnie pociągami pod wojskową eskortą na Ziemie Zachodnie i Północne
i osiedlono przymusowo. Operacja ta nosiła oficjalnie kryptonim „akcja specjalna
»W«”. Ponieważ jednak przeprowadzała ją Grupa Operacyjna „Wisła”, w historiografii
utrwaliła się nazwa „akcja Wisła” i tą też nazwą posłużono się w niniejszej
pracy.
Pierwsze publikacje poświęcone temu fragmentowi trudnych dziejów relacji polsko-
ukraińskich ukazały się jeszcze w czasach Polski Ludowej. Obowiązująca w tym
okresie swoista „maniera” podejmowania tej problematyki wywodzi się z literatury
pięknej. W 1959 r. ukazała się powieść Jana Gerharda Łuny w Bieszczadach1. Powieść
ta była w okresie późniejszym wielokrotnie wznawiana i stała się lekturą obowiązkową
w szkołach średnich. Na jej podstawie powstał cieszący się popularnością film
Ogniomistrz Kaleń. Jan Gerhard wykorzystał przy redakcji powieści elementy własnej
biografii. W latach 1946-1947 jako podpułkownik Wojska Polskiego dowodził 34. pułkiem
piechoty, działającym w rejonie Baligrodu2. Jan Gerhard ukazał ukraińskich
nacjonalistów jako demoniczną bandę krwiożerczych „rezunów”. W jego ujęciu walka,
jaką toczyło Wojsko Polskie oraz organa bezpieczeństwa publicznego z podziemiem
ukraińskim, była walką pomiędzy „dobrą i złą stroną mocy”.
[frg. wstępu]
