Opis
Od początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia w społeczeństwie polskim obserwuje się narastanie zjawisk niedostatku i ubóstwa. Bieda, która w pewnych kategoriach społecznych pogłębia się i utrwala, jest tematem obecnym, choć niewystarczająco, w dyskursie politycznym, publicystycznym i naukowym. W publicznej debacie definiowana jest jako paląca kwestia społeczna, wymagająca szybkich i zdecydowanych działań zaradczych, zmierzających do redukcji przyczyn zjawiska i minimalizowania jego społecznych konsekwencji. Jednak nie tylko profesjonaliści postrzegają biedę w kategoriach problemu społecznego. Wyniki badań sondażowych prowadzonych na ogólnopolskich próbach wskazują, że zasięg ubóstwa w Polsce już dawno przekroczył społecznie akceptowany próg […].
Niniejsza praca stanowi próbę poznawczego spojrzenia na biedę interpretowaną w kategoriach wąsko zdefiniowanego problemu społecznego […]. W prezentowanym ujęciu jest to zjawisko dysfunkcjonalne dla systemu społecznego, implikujące wiele negatywnych skutków w postaci marginalizacji społecznej i wykluczenia, które jest przedmiotem zainteresowania badaczy społecznych, profesjonalistów-praktyków zaangażowanych w problem, jak również członków zbiorowości, w której występuje i których bezpośrednio dotyczy.
W opracowaniu zastosowano szerokie rozumienie ubóstwa jako wielopłaszczyznowej deprywacji, nieograniczającej się wyłącznie do deficytów o charakterze materialnym. Przyjęto, że bycie biednym oznacza konieczność ciągłego zmagania się z niedoborami w zaspokajaniu potrzeb w zakresie konsumpcji, ochrony zdrowia, edukacji dzieci czy uczestnictwa w życiu społeczno-kulturalnym i politycznym. Tym, co różni świat biedy od świata dostatku są zatem nie tylko możliwości finansowe, ale także zredukowane warunki społecznej partycypacji, odmienne hierarchie potrzeb, specyficzne strategie życiowe i cechy osobowościowe. Ubodzy, w przeciwieństwie do „życiowo wygranych”, wyposażonych w przydatne współcześnie atrybuty, takie jak indywidualizm, niezależność, dobra tolerancja zmian i umiejętność szybkiego adaptowania się do nowych sytuacji, żyją w społeczno-kulturowej próżni: zmarginalizowani, pozbawieni dostępu do podstawowych instytucji społecznych, nastawieni niemal wyłącznie na przetrwanie, nie na rozwój, bez możliwości i umiejętności planowania, bez nadziei na lepszą przyszłość […].
