Opis
Kościół prawosławny w Polsce po stratach odniesionych w czasie II wojny światowej rozpoczął egzystencję w szczególnie skomplikowanej sytuacji zewnętrznej. Poza obszarem Białostocczyzny przybrał charakter wybitnie diasporalny. W wyniku przesiedleń z lat 1944-1947 przestała funkcjonować większość parafii na terenie południowo-wschodniej Polski. Na ziemiach zachodnich i północnych rodziło się prawosławie w nowym, nieprzychylnym, a często wręcz wrogim środowisku społecznym i politycznym. Cerkiew w dalszym ciągu utożsamiana była z czymś obcym, niezrozumiałym. Po I wojnie światowej w polskiej świadomości społecznej była symbolem caratu, rozbiorów, niewoli, ucisku religijnego i narodowościowego1. Po 1945 roku utożsamiano ją z radzieckim okupantem, stawała się symbolem częściowej utraty suwerenności. Potęgowane to było faktem przynależności do niej części ludności deportowanej w ramach akcji „Wisła”, która zbiorowo obciążona została wszelkimi negatywnymi stereotypami. Z powyższych powodów istotnym elementem dla przesiedlonej ludności były pierwsze wspólne nabożeństwa. Liturgia, według określenia Sergiusza Bułgakowa „będąca sercem prawosławia”, poza dostarczaniem przeżyć duchowych spełniała również ważną funkcję integrującą społeczność prawosławną.
