Opis
Prezentowane tutaj badania wskazują, że kluczem do zrozumienia analizowanych problemów jest zjawisko, które można nazwać „zderzeniem reguł”. Polega ono na współistnieniu w danym miejscu i czasie różnorodnych, niekiedy wzajemnie wykluczających się zestawów reguł, które pretendują do roli regulatorów zachowań aktorów społecznych w określonej dziedzinie. Uczestnicy życia publicznego, na przykład decydenci i kandydaci na stanowiska, mogą podlegać, w odmiennych kontekstach, presji ze strony krańcowo różnych reguł. Zadanie, jakie sobie tutaj postawiłem, polegało więc, przede wszystkim, na próbie ich wyodrębnienia, porównania i ustalenia potencjalnych kierunków zderzeń. Określenie „zderzenie reguł” jest najbardziej zwięzłą próbą odpowiedzi na pytanie dotyczące barier merytokracji kadrowej. Są one – jak próbuję wykazać – efektem oddziaływania odmiennych, przeciwstawnych reguł. Tę odpowiedź staram się rozwinąć, sprecyzować i udokumentować w pięciu kolejnych rozdziałach pracy. […] Praca składa się z pięciu rozdziałów. Celem pierwszego jest przedstawienie teoretycznych i metodologicznych podstaw prezentowanych w pracy analiz. Głównym zadaniem tej części rozważań jest ujawnienie i uzasadnienie zastosowanych w pracy sposobów wyjaśnianiabarier merytokracji kadrowej. W rozdziale drugim omawiam konteksty przyswajania nowych reguł. Charakterystyka kontekstów instytucjonalizacji służyła ustaleniu, w jakim stopniu i zakresie każdy z nich może sprzyjać (lub też nie sprzyjać) upowszechnianiu, wprowadzaniu i stosowaniu reguł merytokracji kadrowej. Tutaj zestawiam także diagnozy i opinie dotyczące obowiązujących i stosowanych w sektorze publicznym w Polsce reguł doboru kadr. Korzystając ze zróżnicowanych źródeł (raporty NIK, badania sondażowe, relacje prasowe), ilustruję licznymi przykładami przyjęte założenie dotyczące rozbieżności między regułami merytokracji kadrowej a decyzjami personalnymi w badanym sektorze. Rozdziały trzeci, czwarty i piąty stanowią w pewnym stopniu odrębne, ale komplementarne studia empiryczne poświęcone trzem wyróżnionym wymiarom instytucjonalizacji. Celem rozdziału trzeciego jest identyfikacja i wyjaśnienie barier merytokracji pojawiających się na etapie ustanawiania i artykulacji idei. Przedmiotem analiz jest tutaj dyskurs publiczny w trzech odmianach (uroczysty, polemiczny i nieoficjalny). Rozdział czwarty dotyczy barier instytucjonalizacji pojawiających się na etapie wprowadzania ich w życie w postaci procedur formalnych. W rozdziale piątym skupiam się na barierach, które pojawiają się w sytuacji podejmowania decyzji kadrowych. Ten rozdział ma szczególne znaczenie. Przede wszystkim dlatego, że przedmiotem analiz są w nim strategie uczestników procesów decyzyjnych, zrekonstruowane na podstawie ich wypowiedzi. Decydenci i kandydaci ujawniają reguły, którymi kierują się dobierając współpracowników lub podejmując starania o uzyskanie określonych stanowisk. Odsłaniają dzięki temu charakterystyczne sposoby myślenia, nawyki, preferencje, dylematy i postawy związane z doborem kadr w sektorze publicznym. To z kolei daje podstawę do sformułowania wniosków dotyczących barier merytokracji występujących na etapie stosowania reguł w praktyce organizacyjnej. W zakończeniu podsumowuję całość rozważań i analiz zawartych w pracy. Poza tym, biorąc pod uwagę wyodrębnione bariery, podejmuję refleksję nad szansami upowszechnienia i utrwalenia nowych reguł w sektorze publicznym. Końcowe fragmenty pracy zawierają próbę sformułowania zestawu sugestii zarówno dla liderów życia politycznego, jak i dla innych uczestników procesów decyzyjnych. Zebrany materiał oraz przeprowadzona w pracy analiza upoważniają bowiem, a może nawet zobowiązują, do podjęcia takiego zadania.
