Opis
Rozwój fizyczny oraz zdrowie dzieci i młodzieży jest głównym problemem społecznym państwa. Zapewnienie optymalnych warunków do wszechstronnego rozwoju w okresach ontogenezy prenatalnej i postnatalnej stanowić będzie o wysokiej wartości biologicznej młodego pokolenia. Stąd też badania auksologiczne progresywnego okresu ontogenezy budzą coraz większe zainteresowanie przedstawicieli nauk biologicznych, medycznych i społecznych, natomiast w zakresie oceny i kontroli rozwoju głównie rodziców, lekarzy, pedagogów i wychowawców. Znajomość tych zagadnień umożliwia optymalne monitorowanie procesami wzrastania i dojrzewania dzieci i młodzieży, a informacje z tego zakresu należą do pozytywnych mierników zdrowia. Dotychczasowe wyniki prac naukowo-badawczych wzbogacają naszą wiedzę dotyczącą prawidłowości i uwarunkowań procesów wzrastania i rozwoju dzieci głównie w okresach edukacji szkolnej. Z badań J.Cieślika [1979] wiemy, że różne są modele wzrastania i rozwoju dzieci i młodzieży środowisk miejskich, wiejskich, czy też regionów, które modyfikowane czynnikami środowiskowymi ulegają przemianom w czasie. Różnice w przebiegu procesów rozwojowych między populacjami oraz w ich obrębie zdeterminowane są czynnikami genetycznymi i modyfikowane środowiskowymi. Oznacza to, że dobre warunki bytowe (żywienie, higiena, opieka lekarska) stymulują rozwój, natomiast gorsze warunki będą hamować genetycznie zdeterminowane możliwości rozwojowe osobnika. Klasycznym przykładem determinacji genetycznej jest występowanie w obrębie tej samej populacji różnic w procesach wzrastania i rozwoju między chłopcami i dziewczętami. Chłopcy w porównaniu z dziewczętami charakteryzują się wolniejszym tempem rozwoju przejawiającym się późniejszymi procesami kostnienia, wyrzynaniem się zębów stałych, dojrzewaniem płciowym oraz późniejszym (trwającym około dwóch lat) zakończeniem procesów wzrastania. Z kolei przykładem wpływu modyfikatorów środowiskowych kształtowanych rozwojem cywilizacji [Malinowski 1977] jest zjawisko trendu sekularne-go (tendencja przemian, zmienność czasowa) w procesach wzrastania i rozwoju, które znajdują odzwierciedlenie w osiąganiu wyższych wartości ostatecznych wymiarów ciała pomiędzy kolejnymi pokoleniami, oraz akceleracji rozwoju, przez co rozumie się przyspieszenie rozwoju biologicznego i dojrzewania, wcześniejsze osiąganie kolejnych etapów rozwoju między pokoleniami (zmian wymiarów, proporcji ciała, tempa i rytmu wzrastania).
Wpływ czynników genetycznego i środowiskowego na procesy wzrastania i rozwoju dzieci i młodzieży przejawiają się występowaniem różnic między poszczególnymi osobnikami tej samej płci w obrębie każdej populacji. Stąd przedstawiciele zajmujący się aspektami rozwoju (auksologii) podzielają pogląd o stosowaniu do oceny rozwoju fizycznego układów odniesienia właściwych dla regionu kraju, czy też środowiska [Drozdowski 1975, Jopkiewicz 1996]. Są na mapie Polski jeszcze regiony, które nie były w sposób zadowalający objęte badaniami. Do takich należy zaliczyć Ziemię Lubuską leżącą w Zachodniej Polsce z głównym ośrodkiem naukowym w Zielonej Górze. Brak opracowań stał się inspiracją do podjętych badań.
