Opis
Drugi tom Zielonogórskich spotkań z demografią został poświęcony starzeniu się społeczeństwa, które jest rezultatem wydłużania życia ludzkiego, a przecież właśnie o długowieczności ludzie marzą od zawsze – przykładem może być biblijny Matusalem. Proces wydłużania życia miał początek już w neolicie, ale tak naprawdę istotne zmiany nastąpiły dopiero w XX wieku. Współczesne państwa europejskie coraz częściej stają przed problemem zmiany struktur społecznych pod względem wieku. Publikacja ta ma za zadanie omówić przyczyny tego zjawiska, a także ukazać starość w przeszłości i dziś. Mam nadzieję, że ta interdyscyplinarna praca pozwoli zrozumieć Czytelnikowi procesy, które doprowadziły do postarzenia się społeczeństwa oraz wyjaśni współczesny, głośny problem emerytur i związanego z nimi systemu. Z tego też względu ważną częścią publikacji są omówione konsekwencje społeczne i ekonomiczne wydłużania życia, a także prognozy demograficzne. Na łamach literatury specjalistycznej toczy się spór o to, który czynnik miał decydujący wpływ na wydłużenie życia człowieka. Rozpoczęła go teza amerykańskiego badacza Thomasa McKeowna, która zakwestionowała podkreślanie tylko znaczenia osiągnięć medycznych oraz higieny dla życia. Uważał on, że najważniejszą przyczyną zmian były poprawa wyżywienia człowieka oraz przekształcenie jego stylu życia. Należy przy tym uwzględnić również czynniki środowiskowe oraz wpływ rodziny na kształtowanie indywidualnych wzorów zachowań zdrowotnych. Burzliwe dyskusje wywołał także raport kanadyjskiego ministra zdrowia Marca Lalonde’a z lat 70. XX wieku. Z badań wynika, że na zdrowie, a tym samym długość życia, wpływają: biologia i genetyka – w 20%, zachowania i styl życia (wzór konsumpcji, zatrudnienie, czynniki ryzyka zdrowotnego, i zawodowego, sposób rekreacji) – w 50%, środowisko (czynniki ekonomiczne, społeczne, kulturowe i fizyczne) – w 20% oraz organizacja systemu ochrony zdrowia (prewencja, promocja zdrowia, leczenie i rehabilitacja) – w 10%. Minister postulował wprowadzenie zmian w państwowej ochronie zdrowia, dzięki którym możliwe będzie między innymi wydłużenie życia człowieka.
Materiały zebrane w drugim tomie Zielonogórskich spotkań z demografią zostały podzielone na sześć części. Pierwsza, zatytułowana Starzenie się społeczeństwa jako zagadnienie historyczne, zawiera artykuły dotyczące zjawiska wydłużania życia ludzkiego oraz starzenia się społeczeństwa. Hanna Kurowska omówiła interesujący nas proces i jego przyczyny od XIX po XXI wiek. Powody wydłużania życia współczesnych Polaków zaprezentowała Małgorzata Waligórska, a Bożena Łazowska omówiła proces starzenia się współczesnego społeczeństwa polskiego.
Część druga, Starość w świetle XVIII- i XIX-wiecznych źródeł demograficznych to część poświęcona zagadnieniom z zakresu demografii historycznej. Na przykładzie konkretnych parafii ukazano strukturę wiekową ówczesnych mieszkańców. Tę część rozpoczynają dwa teksty na temat starości dwóch warstw społecznych, zamieszkujących XIX-wieczne ziemie polskie: ziemian i włościan. Pierwsza praca, autorstwa Eweliny Kostrzewskiej, opisuje problem matron na podstawie zapisków z pamiętników i wspomnień, druga zaś, Niny Kapuścińskiej, omawia zagadnienie wycugu bądź inaczej wymiaru. W XVIII-wiecznych parafiach ludność powyżej 60. roku życia opisali: Mateusz Wyżga (Raciborowice) i Piotr Szkutnik (Opole Lubelskie), w XIX-wiecznych parafiach: Arkadiusz Maślach (Zarzecze) i Agnieszka Zielińska (Toruń), a w międzywojennym mieście Arkadiusz Rzepkowski (Łódź).
Trzecia część, Konsekwencje społeczne wydłużania życia ludzkiego, rozpatruje problem starości od strony socjologicznej. Łukasz Jurek omówił zagadnienie opieki długoterminowej, Arkadiusz Matysiak zaprezentował ankietę przeprowadzoną przez Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego, a skierowaną do instytucji gminnych, zajmujących się opieką nad ludźmi starszymi. Z kolei Anna Pawlina zaprezentowała sposoby wsparcia instytucjonalnego na przykładzie Krakowa.
Konsekwencje ekonomiczne wydłużania życia ludzkiego stanowią kolejną czwartą część, którą rozpoczyna historyczne ujęcie problemu wydłużania życia ludzkiego Cecylii Leszczyńskiej. Hans-Dieter Schat zaprezentował skuteczność pomysłów starszych pracowników, a Marzena Mielcarek przeanalizowała problem starzenia się na rynku pracy. Zmiany w strukturze wiekowej zasobów siły roboczej w Polsce to tekst autorstwa Anny Niewiadomskiej, z kolei Halina Worach-Kardas omówiła w sposób syntetyczny konsekwencje zdrowotne i ekonomiczne wydłużania się życia ludzkiego.
Przedostatnia część niniejszego tomu zatytułowana Prognozy demograficzne obejmuje dwa artykuły przedstawiające perspektywy rozwoju ludności Europy Środkowej do 2050 roku – tekst Wioletty Wolańskiej – oraz rozwoju ludności województwa lubuskiego do 2035 roku – tekst Elżbiety Groch.
Publikację kończy część zatytułowana Varia. Tomasz Jaworski podjął problem starości jako kapitału oraz początków zabezpieczeń emerytalnych. Statystyk Eckart Elsner zaprezentował „ojca” niemieckiej demografii – Johanna P. Süßmilcha i jego związki z okolicami Wrocławia. Natomiast Radek Lipovski przedstawił austriackie spisy pośmiertne jako źródło do badań historii kulturalnej, starości oraz medycyny. Tekst Joanny Nawrockiej, omawiający stereotypy dotyczące osób starszych oraz ich dobre samopoczucie, zamyka tom poświęcony rozważaniom na temat starzenia się społeczeństwa.
