Opis
Czym są badania panelowe? Poprzez odniesienie do jakich innych badań są ujmowane i charakteryzowane? Czym odróżniają się od innych badań społecznych? Na takie pytania znajdujemy odpowiedź w trakcie lektury wspomnianego wyżej encyklopedyczego tekstu. Krzysztof Koseła i Antoni Sułek do określenia badań niejednokrotnych, powtarzanych używają pojęcia „badania wzdłuż czasu”. Inne występujące w polskiej literaturze, a odnotowane przez tych socjologów terminy to: „badania wzdłużne”, „diachroniczne”, „dynamiczne”. W literaturze anglojęzycznej stosowane są nazwy longitudinal research, longitudinal study, które początkowo stosowano do nazwania badań długookresowych tych samych przypadków, a później rozszerzono zakres tych pojęć na wszystkie badania uwzględniające wymiar czasu. Koseła i Sułek raczej nie rekomendują używania spolszczonej wersji angielskiego terminu – badania longitudinalne, lecz optują za bardziej przyjaznymi ich zdaniem terminami „badania wzdłuż czasu” lub „badania wzdłużne”. Swoistości tych badań przywołani autorzy upatrują nie w rodzaju danych, ale w schematach badań i metodach analizy danych. Ich celem ma być ukazanie zmienności w czasie procesów, cech, zjawisk, rejestracja tempa i sekwencji zmian oraz próba ich wyjaśnienia. Podejmując się tego ostatniego badacze starają się wskazać czynniki generujące zmiany, oddzielić efekty czasu względnego (upływu czasu i wieku badanych) od efektów czasu bezwzględnego, czyli wpływu historii. Poprzez opisanie relacji między kilkoma seriami czasowymi uwzględnionych cech badacze mogą ustalić związki przyczynowe między nimi lub nawet znaleźć matematyczny model łączących je powiązań (Koseła, Sułek 2005: 38). Badania panelowe są jednym z typów badań wzdłuż czasu. Inne to choćby badania retrospektywne czy badania trendu, czyli inaczej powtarzane badania przekrojowe.
