Opis
Cesarz Rudolf II Habsburg przeniósł się ze swoim dworem z Wiednia do Pragi w 1583 roku, czyli po sześciu latach od śmierci ojca, Maksymiliana II, po którym objął władzę monarszą w Rzeszy i w Czechach. Przygotowania do przeprowadzki podjął bezpośrednio po objęciu tronu. Razem z nim do Pragi przybyło liczne grono urzędników i służby dworskiej, wśród których ważne stanowiska były obsadzone przez szlachtę austriacką, niemiecką, hiszpańską i czeską (pomijając mniejsze grupy). Otworzyły się także nowe perspektywy awansu społecznego dla bogatszych i aktywniejszych przedstawicieli elit miejskich czterech miast praskich przez uzyskanie herbu i tytułu szlacheckiego.
Celem niniejszego, objętościowo skromnego opracowania, które ma przede wszystkim charakter źródłowy, jest zaprezentowanie czytelnikowi polskiemu rozmiaru problemu obecności szlachty w Pradze w okresie rządów Rudolfa II (1576‑1612).
[…] Wiodącym przedmiotem badań jest grupa społeczna składająca się z dwóch podgrup: nobilitowanych mieszczan oraz szlachty, która uzyskała prawo miejskie w miastach praskich, szczególnie w latach 1583-1612, a w szerszym czasowo kontekście – w latach 1500-1620. Formalnie w jej skład wchodziło w końcowym okresie panowania Rudolfa II zaledwie około 70 rodzin, czyli około 0,8% mieszkańców całego zespołu miejskiego. W czterech miastach praskich dla tego okresu można jednak odnotować ponadto około 160-170 rodzin mieszczańskich, które posiadały własny herb (poniżej 2% ludności) oraz „szlachecki” przydomek „von” (po czesku „z” – wraz z nazwą miejscowości), otrzymane od króla czeskiego, którym był w tym czasie król niemiecki z tytułem cesarza rzymskiego. Nadane im wyróżnienie – tak zwany czeski list herbowy (böhmischer Wappenbrief) – należy określić jednak jedynie jako „nobilitację mieszczańską”, a ich samych – jako mieszczan herbowych. Według obowiązujących od początku XVI wieku praw władca czeski nie mógł bowiem samodzielnie spowodować przyjęcia mieszczan do stanu szlacheckiego. Potrzebna do tego była uchwała jednej z izb szlacheckich sejmu krajowego, czyli izby rycerzy albo izby panów. W interesującym nas okresie zaledwie 12-15% nobilitowanych mieszczan praskich, a więc tych, którzy otrzymali herby z rąk monarchy, osiągnęło następnie przez taką uchwałę prawnie przewidziane przyjęcie do niższego stanu szlacheckiego – mianowicie rycerzy.
Druga podgrupa – szlachta, która uzyskała prawo miejskie w czterech miastach praskich – była znacznie skromniejsza niż na przykład w przypadku ówczesnego Krakowa (tam ok. 160 osób), a znaczna jej część pochodziła z otoczenia dworu cesarskiego.
Cała ta grupa charakteryzowała się daleko posuniętym zróżnicowaniem etnicznym i kulturowym oraz godną uwagi aktywnością społeczną. Powstanie jej w tamtych czasach było możliwe tylko tam, gdzie bardzo bogaci mieszczanie utrzymywali intensywne kontakty z monarchą i jego dworem zdominowanym przez przedstawicieli bogatej szlachty i arys
