Opis
Tadeusz Baird (1928-1981) – polski kompozytor działający w II połowie XX wieku – był twórcą wybitnym. Niestety, dzisiaj jego postać i muzyka są znane zaledwie wąskiemu gronu odbiorców. Baird – „poeta dźwięków” – był erudytą, osobą niezwykle zaangażowaną w sztukę, twórcą świadomym zagrożeń i problemów współczesnego świata, działającym w poczuciu swoistej misji. Traumatyczne przeżycia z czasów II wojny światowej oraz przełomu lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku uformowały jego osobowość – niezwykle wymagającą od siebie i innych. Nagła śmierć zamknęła jego trzydziestodwuletni okres powojennej aktywności, której efektem jest zbiór 54 kompozycji autonomicznych, muzyka do 63 sztuk teatralnych oraz 40 filmów, liczne wypowiedzi na łamach prasy i radia. Od śmierci Bairda (1981) minęło ponad 30 lat, co z jednej strony pozwala spojrzeć na jego dokonania z pewnym dystansem, a z drugiej jest ostatnim momentem, aby takiego kompleksowego podsumowania dokonać.
Zielona Góra wpisała się w nurt recepcji sztuki Bairda okresu posthume decyzją o nadaniu jego imienia Filharmonii Zielonogórskiej oraz tym, że tutaj powstała niniejsza publikacja. Co interesujące, za życia kompozytor nigdy nie był w Winnym Grodzie, w żaden sposób nie był z nim związany. Inspiracją do podjęcia przeze mnie monograficznego ujęcia twórczości Bairda była nieodparta chęć uporządkowania myśli o kompozytorze, który jest postacią ważną dla polskiej kultury muzycznej, a mimo to obecnie coraz słabiej rozpoznawaną. Zatem jedynie imperatyw naukowy połączony z osobistym upodobaniem tej muzyki był pierwszą i jedyną przyczyną.
[…] Przedmiotem badań jest postać Tadeusza Bairda, jego twórczość oraz jej recepcja. Uzasadnieniem dla podjęcia pracy była konieczność wypełnienia luki w historii polskiej kultury muzycznej. Konieczność ta zbudowana została na przekonaniu, że podstawowym zadaniem nauki polskiej jest dbałość o dokumentację, krytyczną analizę oraz interpretację dorobku istotnych wybitnych polskich postaci, do jakich należy Tadeusz Baird. Jego dorobek nie doczekał się jak dotąd dogłębnej i szerokiej monografii, choć w pełni na to zasługuje. Mamy nadzieję, że niniejsza książka będzie w jakimś stopniu pomocna przy próbach rekonstruowania historii polskiej twórczości muzycznej po 1949 roku. Prawdopodobnym, praktycznym zastosowaniem pracy, a raczej jej bardzo ważnym efektem, będzie – być może – ponowne zainteresowanie muzyką Bairda i jej powrót na estrady polskich filharmonii i innych jednostek kultury muzycznej w kraju. Celem niniejszego opracowania jest wskazanie na ważne miejsce i znaczącą rangę twórczości Tadeusza Bairda w historii muzyki polskiej. Tytuł sygnalizuje zamiar stworzenia szerokiego, wieloaspektowego monograficznego ujęcia twórczości i poglądów kompozytora w kontekście stylistycznym, kulturowym i estetycznym. Problem główny projektu wyraża się w pytaniu: jakie miejsce w historii muzyki polskiej zajmuje postać i muzyka T. Bairda? Będzie on rozwiązywany na podstawie problemów szczegółowych: 1. Jaka była postawa estetyczna T. Bairda w odniesieniu do idei artystycznych jego epoki oraz epok minionych, do roli kompozytora w kulturze XX wieku, procesu twórczego, roli muzyki w życiu człowieka? Jaki typ osobowości twórczej reprezentował? – k o m p o z y t o r. 2. Jakim przemianom podlegał styl kompozytorski T. Bairda? – d z i e ł o. 3. Kim był T. Baird dla kultury polskiej w czasie swojej twórczej aktywności oraz kim jest dla dzisiejszego odbiorcy muzyki? – r e c e p c j a. Problemy te wyznaczają tok narracji z podziałem na trzy części niniejszej pracy: Kompozytor – Dzieło – Recepcja. Teza, która przyświeca tej pracy, brzmi: Tadeusz Baird to jeden z najwybitniejszych kompozytorów polskich II połowy XX wieku, znawca muzycznej tradycji i prorok muzycznej przyszłości (ponowoczesności), twórca o światowym formacie, erudyta. Nowym, dotychczas nieznanym elementem będzie prezentacja psychologicznie pogłębionej sylwetki kompozytora przez pryzmat zachowanej korespondencji, katalog twórczości oraz recepcja jego muzyki. Monografia niniejsza nie obejmuje muzyki stworzonej na potrzeby teatru i filmu, która jest zbiorem odrębnym stylistycznie i gatunkowo.
